Alleen polysomnografie kan de feitelijke N3 (fase van diepe slaap, de slow-wave sleep) bepalen, maar slaap-apps kunnen een nuttige eN3 geven: een estimated N3. Een nadeel van apps is dat ze niet de feitelijke N3 kunnen noemen, enkel een benadering, maar een groot voordeel is dat ze veelal gratis zijn en er dus bij veel meer participanten, tijdens veel meer nachten, op veel meer plekken, en bij veel meer weersomstandigheden data kan worden vergaard, voor een fractie van de kosten. Met de te ontwikkelen LFN Monitor kan het aantal participanten onbeperkt worden opgeschaald naar duizenden slapers, 365 nachten per jaar, in Nederland en erbuiten.
Naast gratis apps (die de ademhaling of lichaamsbewegingen analyseren) kan ook gebruik worden gemaakt van een smartwatch (die de hartslag analyseert), zoals bijvoorbeeld een Apple Watch of Fitbit Charge.
Iedereen kan bovendien geluidsmetingen uitvoeren met de gratis programma's SpectrumLab en Room EQ Wizard.
De hypothese
De N3-slaapfase wordt gekenmerkt door laagfrequente hersenactiviteit (deltagolven van 0,5–4,5 Hz) en is daardoor potentieel gevoeliger dan andere slaapfases voor externe laagfrequente geluidstrillingen. Windturbines produceren zowel hoorbare als niet-hoorbare laagfrequente drukschommelingen, waaronder bladpassage-harmonischen en amplitude-modulatie rond vergelijkbare frequentiebanden.
Deze externe ritmes zouden — theoretisch — de intrinsieke langzame oscillaties van de N3 kunnen verstoren door fase-koppeling (entrainment) of door ritmische onderbreking van de diepe slaapdynamiek.
Verstoring van N3 leidt niet noodzakelijk tot volledig ontwaken: vaak gaat N3 onopgemerkt over in lichtere slaapfasen. Daarom is het onvoldoende om uitsluitend mensen te onderzoeken die aangeven last te hebben van windturbines. Ook mensen die volgens eigen zeggen “diep slapen”, evenals kinderen en dieren, kunnen met N3-verstoring te maken hebben zonder het bewust te merken.
Wanneer de eN3 (app-gemeten diepe slaap) herhaaldelijk verstoord raakt op momenten waarop specifieke laagfrequente geluidspatronen optreden, maakt dat verstoring van de daadwerkelijke N3 aannemelijk. Aanhoudende N3-verstoring impliceert potentiële ontregeling van het glymfatische systeem — verantwoordelijk voor nachtelijke hersenreiniging — wat mogelijk het risico verhoogt op neurologische aandoeningen, waaronder vormen van dementie en Alzheimer.
*****
Indien onze hypothese klopt, en daar zijn beslist aanwijzingen voor, dan kan gesteld worden dat het onbeperkt laten draaien van windturbines in de avond en nacht de ontwikkeling van dementie en soortgelijke aandoeningen in de hand werkt, evenals cognitieve stoornissen bij kinderen in de groei.
Dit initiatief valt onder de burgerwetenschap: opgezet en uitgevoerd door academische én niet-academische vrijwilligers. Het doel is om dit als vooronderzoek te laten dienen voor uitgebreider academisch onderzoek met professionele polysomnografie en geluidsmeting, bij voorkeur in samenwerking met overheidsinstanties als het RIVM.
In bovenstaande slaapgrafieken van Sleep Cycle en Fitbit zien we dat de twee apps de N3 van de participant net wat anders hebben ingeschat: volgens Sleep Cycle ging het om 44 minuten diepe slaap en volgens het algoritme van Fitbit was het 49 minuten. Hoewel PSG (polysomnografie) weer een ander getal zal noemen, zal het waarschijnlijk niet héél erg afwijken van circa drie kwartier. Uiteraard is dit iets wat we nog wel uitgebreider gaan onderzoeken: hoe betrouwbaar zijn apps als Sleep Cycle en Fitbit vergeleken met PSG?
Steun het project om dit alles eens en voor altijd - en onweerlegbaar - duidelijk te maken!
Een voorbeeld van een gedetailleerde slaapanalyse, geschreven en geïllustreerd in de ochtend van 26 november, vindt u hier.
Onderzoek met kunstmatig windmolengeluid
Slaaponderzoek in situ (nabij windparken) heeft als voordeel dat de invloed van het echte geluid op de slaper kan worden bestudeerd, dus inclusief de allerlaagste infrasone trillingen (via o.a. de grond) en de grilligheid van windschering. Maar een nuttige aanvulling hierop is slaaponderzoek ex situ: in een laboratorium of andere controleplek waarin juist géén noemenswaardige hoeveelheid laagfrequent geluid aanwezig is en dit dus door de onderzoeker kan worden toegediend (dubbelblind, gerandomiseerd en placebo-gecontroleerd). Een van onze doelen is daarom tientallen audiobestanden te ontwikkelen die door de onderzoeker gerandomiseerd kunnen worden toegediend en via subwoofers kunnen worden afgespeeld in locaties waar zulk slaaponderzoek nog mogelijk is (bijvoorbeeld in de Belgische Ardennen).
SpectrumLab weergave van kunstmatig windmolengeluid afgespeeld in een slaapkamer
Slaaponderzoek in de Ardennen: 31 maart t/m 6 april
Wij hebben inmiddels een huisje gehuurd nabij La Roche, voor de week van 31 maart t/m 6 april. Het huisje staat op de stille natuurcamping Du Pouhou. In de zomer van 2024 hebben wij hier al eens een tentje opgezet en het was er heel stil (geen overvliegende vliegtuigen zoals in Sy!). In het huisje, de 'Hut van Leon', zal het nog stiller zijn dan in een tent: beter beschermd tegen omgevingsgeluid (uilen etc.).
Het doel is om een baseline in kaart te brengen. De slaap registreren op een controle locatie, zonder windmolens en - hopelijk/waarschijnlijk - geen noemenswaardige hoeveelheid infrasoon geluid. Dit als contrast met de situatie in Bellingwolde: omgeven door de windparken in Meeden, Rhede en o.a. Delfzijl. Beiden "stille plekken" (Bellingwolde is landelijk en ons huis bevindt zich aan de stille buitenrand, aan de kant van de Lethe) maar eentje met en eentje zonder windmolens in de buurt.
31 maart, dus zo'n vier maanden om de benodigde apparatuur te regelen (bovenal PSG, maar hopelijk ook klasse-1 geluidsmeters en bijvoorbeeld bloeddrukmeters, bloedtesten etc.) en deskundigen bij het project betrokken te krijgen, of er zelfs de leiding over te nemen.
Hopelijk in de tussenliggende periode ook de aanvang van experimenten in Drenthe. Minder geschikt als controle locatie, maar wel een voorproefje van het contrast: veel LFg versus weinig LFg.